OSNOVNI ELEMENTI OBRAČUNA GODIŠNJEG POREZA NA DOHODAK GRAĐANA ZA 2016. GODINU

Odredbama čl. 87, 88. i 89. Zakona o porezu na dohodak građana („Sl. glasnik RS”, br. 24/2001… i 112/2015 – u daljem tekstu: Zakon) propisano je utvrđivanje i plaćanje godišnjeg poreza na dohodak građana. Pošto se poreska prijava po ovom osnovu podnosi do 15. maja 2017. godine, u ovom članku daćemo osnovne elemente obračuna godišnjeg poreza na dohodak građana, a u narednim brojevima biće obrađeni i konkretni primeri sa popunjavanjem poreske prijave po ovom osnovu.

Poreski obveznici

U pogledu utvrđivanja godišnjeg poreza postoje dve grupe poreskih obveznika. Naime, prema članu 87. stav 1. Zakona godišnji porez na dohodak građana plaćaju fizička lica koja su u kalendarskoj godini ostvarila dohodak veći od trostrukog iznosa prosečne godišnje zarade po zaposlenom, isplaćene u Republici u godini za koju se utvrđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike, i to:

1) rezidenti za dohodak ostvaren na teritoriji Republike i u drugoj državi;

2) nerezidenti za dohodak ostvaren na teritoriji Republike.

Neoporezivi iznos

Prema članu 87. stav 1. Zakona godišnji porez na dohodak građana plaćaju fizička lica rezidenti i nerezidenti za dohodak ostvaren na teritoriji Republike, koji su u kalendarskoj godini ostvarili dohodak veći od trostrukog iznosa prosečne godišnje zarade po zaposlenom, isplaćene u Republici u godini za koju se utvrđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike. Konkretno, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike („Sl. glasnik RS”, br. 5/2017) prosečna godišnja zarada po zaposlenom, isplaćena u Republici u 2016. godini, iznosila je 761.688,00 dinara, pa kada se taj iznos pomnoži sa 3, dobija se neoporeziv iznos za 2016. godinu od 2.285.064 dinara.

Prihodi koji se oporezuju godišnjim porezom na dohodak

Prema odredbama člana 87. stav 2. Zakona predmet oporezivanja godišnjim porezom na dohodak građana su prihodi koji su isplaćeni odnosno ostvareni u periodu od 1. januara do 31. decembra 2016. godine kao godine za koju se utvrđuje godišnji porez, nezavisno od toga na koji se period isplate odnose, i to godišnji zbir po sledećim osnovima:

1) zarada iz čl. od 13. do 15b Zakona;

2) oporezivi prihod od samostalne delatnosti iz čl. 33. i 40. Zakona;

3) oporezivi prihod od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine iz čl. 55. i 60. Zakona;

4) oporezivi prihod od izdavanja nepokretnosti iz člana 65v Zakona;

5) oporezivi prihod od davanja u zakup pokretnih stvari iz člana 82. st. 3. i 4. Zakona;

6) oporezivi prihod sportista i sportskih stručnjaka iz člana 84a Zakona;

7) oporezivi drugi prihodi iz člana 85. Zakona;

8) prihodi po osnovima navedenim u tač. od 1) do 7), ostvareni i oporezovani u drugoj državi za obveznike rezidente.

Kod evidencije ovih prihoda za oporezivanje:

1) zarade po članovima od 13. do 15b Zakona, i oporezivi prihodi od autorskih prava, prava srodnih autorskom pravu i prava industrijske svojine, oporezivi prihod sportista i sportskih stručnjaka i oporezivi drugi prihodi iz člana 85. Zakona, umanjuju se za porez i doprinose za obavezno socijalno osiguranje, plaćene u Republici na teret lica koje je ostvarilo zaradu odnosno oporezive prihode;

2) oporezivi prihodi od izdavanja nepokretnosti i oporezivi prihod od davanja u zakup pokretnih stvari, umanjuju se za porez plaćen na te prihode u Republici.

Podsećamo da se u godišnje oporezivanje ne uključuju prihodi od kapitala, pa samim tim ne ulaze ni u poresku prijavu za 2016. godinu, i to: kamate po osnovu zajma, štednih i drugih depozita (oročenih ili po viđenju) i po osnovu dužničkih i sličnih hartija od vrednosti, dividende i učešća u dobiti, prinos od investicione jedinice otvorenog investicionog fonda i uzimanje iz imovine i korišćenje usluga privrednog društva od strane vlasnika društva za svoje privatne potrebe. Takođe, godišnji porez na dohodak ne plaća se na ostvarene kapitalne dobitke, dobitke od igara na sreću, prihode od osiguranja lica i penzije.

Godišnji dohodak za oporezivanje

Saglasno odredbi člana 87. stav 6. Zakona, dohodak za oporezivanje čini razlika:

1) prihoda koji su predmet oporezivanja godišnjim porezom, umanjenih za porez i doprinose za obavezno socijalno osiguranje koji su plaćeni iz prihoda fizičkog lica;

2) propisanog godišnjeg neoporezovanog iznosa dohotka.

To znači da se godišnji dohodak za oporezivanje obračunava (utvrđuje) tako što se godišnji zbir prihoda po osnovu zarade i oporezivih prihoda iz člana 87. stav 2. Zakona, koji su predmet oporezivanja godišnjim porezom, umanji za plaćeni porez i doprinose za obavezno socijalno osiguranje (st. 3. i 5. tog člana), pa od tako dobijenog iznosa odbije neoporezivi iznos na godišnjem nivou. Prema tome, fizička lica – rezidenti i nerezidenti – obveznici su plaćanja godišnjeg poreza na dohodak građana za 2016. godinu ako im je zbir prihoda koji podležu godišnjem oporezivanju (umanjen za plaćeni porez i doprinose) veći od 2.285.064,00 dinara. Na primer, ako je zbir prihoda koji podležu godišnjem oporezivanju (prihodi minus plaćeni porez i doprinosi) veći od 2.285.064,00 dinara, dohodak za oporezivanje se utvrđuje u visini razlike između zbira tih prihoda i neoporezovanog iznosa.

Dohodak za oporezivanje je samo prvi element za utvrđivanje godišnjeg poreza jer treba utvrditi još dve veličine – poresku osnovicu i poresku stopu. Prema odredbi člana 88. Zakona osnovicu godišnjeg poreza na dohodak građana čini oporezivi dohodak koji predstavlja razliku između dohotka za oporezivanje i ličnih odbitaka. Lični odbici iznose:

1) za poreskog obveznika – 40% od prosečne godišnje zarade po zaposlenom, isplaćene u Republici u godini za koju se utvrđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike – što iznosi 304.675,00 dinara;

2) za izdržavanog člana porodice – 15% od prosečne godišnje zarade po zaposlenom, isplaćene u Republici u godini za koju se utvrđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike, po članu – što iznosi 114.253,00 dinara.

Odredbama člana 88. st. 2. i 3. Zakona precizirana su i sledeća ograničenja koja treba imati u vidu u praksi:

1) Ukupan iznos ličnih odbitaka po oba navedena osnova ne može biti veći od 50% dohotka za oporezivanje.

2) Ako su dva ili više članova porodice obveznici godišnjeg poreza na dohodak građana, odbitak za izdržavane članova porodice može ostvariti samo jedan obveznik (na primer, ako roditelji imaju dva deteta, a oba roditelja su obveznici godišnjeg poreza, samo jedan roditelj može umanjiti dohodak za oporezivanje za dva izdržavana člana porodice ili majka može umanjiti za jednog, a otac za drugog izdržavanog člana); dakle, izdržavani članovi domaćinstva mogu biti samo jednom osnov za lični odbitak poreskog obveznika.

Prema odredbi člana 10. Zakona lica koja obveznik izdržava su:

1) maloletna deca odnosno usvojenici;

2) deca odnosno usvojenici na redovnom školovanju ili za vreme nezaposlenosti, ako sa obveznikom žive u domaćinstvu;

3) unuci, ako ih roditelji ne izdržavaju i ukoliko žive u domaćinstvu sa obveznikom;

4) bračni drug;

5) roditelji odnosno usvojioci.

Članom porodice se u smislu Zakona smatraju bračni drug, roditelji, deca, usvojenik i usvojilac obveznika. Domaćinstvom se u smislu Zakona smatra zajednica života, privređivanja i trošenja ostvarenih prihoda.

Utvrđivanje poreske osnovice 

Prema odredbama člana 89. Zakona utvrđeno je progresivno oporezivanje prihoda godišnjim porezom na dohodak građana. Propisane su dve poreske stope: od 10% i 15%, koje se primenjuju zavisno od visine oporezivog dohotka ostvarenog u kalendarskoj godini. Saglasno tome, poreska stopa od 10% ili 15%, koja je u svakom konkretnom slučaju oporezivanja godišnjim porezom utvrđena zavisno od visine dohotka za oporezivanje, primenjuje se na oporezivi dohodak kao na poresku osnovicu. Konkretno, godišnji porez na dohodak građana plaća se na poresku osnovicu po sledećim stopama:

– na iznos do šestostruke prosečne godišnje zarade – 10%;

– na iznos preko šestostruke prosečne godišnje zarade – 10% na iznos do šestostruke prosečne godišnje zarade i 15% na iznos preko šestostruke prosečne godišnje zarade.

To znači da se godišnji porez na dohodak građana plaća u zavisnosti od visine ostvarenog oporezivog dohotka, i to:

1) 10% – za fizičko lice koje je ostvarilo oporezivi dohodak u iznosu do šestostruke prosečne godišnje zarade – na iznos do 4.570.128,00 dinara;

• 15% – za fizičko lice koje je ostvarilo oporezivi dohodak u iznosu koji je veći od 4.570.128,00 dinara – iznos do 4.570.128,00 dinara oporezuje se po stopi od 10%, a na iznos iznad 4.570.128,00 dinara oporezuje se po stopi od 15%.

Konkretno, pošto razlika između godišnjeg zbira prihoda za 2016. godinu i plaćenog poreza i doprinosa, umanjena za neoporezivi iznos od 2.285.064,00 dinara, čini dohodak za oporezivanje, u slučaju da je taj iznos do 4.570.128,00 dinara primenjuje se stopa godišnjeg poreza od 10%. Ukoliko obveznik ostvari dohodak za oporezivanje veći od 4.570.128,00 dinara, stopa godišnjeg poreza je 10% na iznos do 4.570.128,00 dinara i 15% na iznos preko 4.570.128,00 dinara.

Prema tome, svi građani Srbije koji su u 2016. zaradili više od 2.285.064 dinara, dužni su da Poreskoj upravi podnesu prijavu za plaćanje godišnjeg poreza na dohodak. Obveznici tog poreza su državljani Srbije, kao i stranci koji su svoj dohodak zaradili na teritoriji Republike Srbije. Poreske prijave se podnose isključivo elektronski, a rok je 15. maj 2017. godine.