Najnovije izmene u poreskom tretmanu advokata

Prelaskom iz fiskalne 2013. u 2014. godinu, advokati su ozbiljno ugroženi promenama zakonskih propisa i pogrešnom primenom propisa od strane Poreske uprave

Imajući u vidu da su u svim opštinama užeg i šireg područja Grada Beograda u velikoj meri advokatima dostavljena rešenja o akontacionom zaduženju poreza na dohodak građana i doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, neophodno je u ostavljenom roku od 15 dana od dana prijema rešenja podneti žalbe određenoj filijali Poreske uprave, pojedinačno za porez i za socijalne doprinose.

Advokatska komora Beograda obrazovala je radnu grupu za rešavanje poreskih problema advokata, koja je, između ostalog, pripremila i distribuirala uputstvo i modele za izradu žalbe na predmetna rešenja.

Modeli žalbi aktuelni su za sve advokate, imajući u vidu da su sve filijale Poreske uprave donele sva rešenja šablonski, na osnovu Upustva za kancelarijsku kontrolu i utvrđivanje poreza na paušalno utvrđen prihod od samostalne delatnosti.Napominjemo da neosnovano uvećanje polazne osnovice za opštine Vračar, Palilulu, Rakovicu, Savski venac, Stari grad, Novi Beograd i Zemun iznosi 1.816 dinara.

Nova poreska rešenja, kojima je uvećana poreska obaveza, za posledicu imaju obavezu da se u roku od 15 dana od dana dostavljanja rešenja uplati razlika plaćenih poreza i doprinosa za prva tri meseca u odnosu na zaduženja Poreske uprave, i da se za mesec april započne plaćanje po novim rešenjima, najkasnije do 15. maja 2014. godine.

Ključne izmene u poreskom položaju advokata

Uredbom o bližim uslovima, kriterijumima i elementima za paušalno oporezivanje obveznika poreza na prihode od samostalne delatnosti („Sl. glasnik Republike Srbije”, br. 65/2001, 45/2002, 47/2002, 91/2002, 23/2003, 16/2004, 76/2004, 31/2005 i 25/2013, u daljem tekstu: Uredba), kojom su utvrđeni uslovi, kriterijumi i elementi za utvrđivanje visine oporezivog paušalnog prihoda, advokati su bili razvrstani u šestu grupu, koja je imala procenat 85% od polazne osnovice za utvrđivanje visine paušalnog prihoda, dok je izmenama Uredbe koje su objavljene u „Sl. glasniku Republike Srbije”, br. 119/2013, a primenjuju se od 1. januara 2014. godine, ukinuta šesta grupa iz koje su advokati razvrstani u petu grupu i koja je od 1. januara 2014. godine povećana sa 105% procenta na 120% procenata.

Time je polazna osnovica svih advokata od 1. januara 2014. godine povećana za neverovatnih 41,17%.

Polazna osnovica za utvrđivanje visine paušalnog prihoda, u skladu sa članom 4. st. 1. Uredbe, određuje se u odnosu na prosečnu zaradu po zaposlenom ostvarenu u Republici u godini koja prethodi godini za koju se utvrđuje porez.

Stavom 2. istog člana Uredbe propisuje se da kada je prosečna mesečna zarada ostvarena u gradu, odnosno opštini gde je sedište advokata, manja ili veća za više od 10% od prosečne mesečne zarade ostvarene u Republici, polazna osnovica za utvrđivanje visine paušalnog prihoda određuje se prema prosečnoj mesečnoj zaradi ostvarenoj u gradu, odnosno opštini.

Stavom 3. propisuje se polazna osnovica za utvrđivanje visine paušalnog prihoda za advokate sa sedištem na užem području Grada Beograda (opštine Voždovac, Vračar, Zvezdara, Palilula, Rakovica, Savski venac, Stari grad, Novi Beograd, Zemun i Čukarica) prema srednjoj vrednosti prosečnih mesečnih zarada ostvarenih u tim opštinama, što se uslovno primenjuje za opštine na koje se primenjuje norma iz st. 2.

Za advokate sa svih opština na užem području Grada Beograda (Tabele 1 i 2)pogrešno su utvrđene polazne osnovice od strane Poreske uprave, a drastično kod tri opštine (Voždovac, Zvezdara i Čukarica) za 11.797 dinara ili za 19,43%, dok ta razlika kod ostalih gradskih opština iznosi 1.816 dinara, zbog toga što je Poreska uprava unela u prosek i opštinu Surčin, koja nije navedena u Uredbi.

U postupku utvrđivanja polazne osnovice Poreska uprava ne primenjuje Uredbu na zakonit način. Uredbom je predviđeno 7 elemenata za utvrđivanje visine paušalnog prihoda, koji koriguju polaznu osnovicu, kao što su mesto rada, tržišni uslovi u kojima se delatnost obavlja, površina lokala, starost advokata, ostale okolnosti od uticaja na ostvarivanje dobiti (vremenski period obavljanja delatnosti) i visina ostvarenog prihoda. Od svih navedenih kriterijuma, Poreska uprava primenjuje samo jedan kriterijum za advokate – vremenski period obavljanja delatnosti, koji ima korekciju polazne osnovice od – 50% do + 100%, čime je sasvim sigurno veliki broj advokata oštećen, jer im se umanjenje polazne osnovice po drugim osnovama, na koje imaju pravo, ne priznaje.

Primera radi, starost advokata i njegova radna sposobnost predstavljaju element kojim se isključivo umanjuje polazna osnovica do – 20%, te eliminacija ovog elementa od strane Poreske uprave ima za posledicu pogrešno utvrđene polazne osnovice, na štetu advokata.

Poreska uprava je svojim Uputstvom za kancelarijsku kontrolu i utvrđivanje poreza na paušalno utvrđen prihod od samostalnih delatnosti – ZA INTERNU UPOTREBU, broj 000-431-02-00011/2014-G0049 od 18. 2. 2014. godine (u daljem tekstu: Uputstvo), za advokate razradila element: ostale okolnosti od uticaja na ostvarivanje dobiti – vremenski period obavljanja delatnosti.

Način na koji je Poreska uprava u svom Uputstvu odredila koeficijente kojima se usklađuje polazna osnovica je očigledno nelogičan. Primera radi, za samo jednu godinu razlike u visini staža za žene sa 24 godine staža, sa uvećanjem polazne osnovice od + 80% i žene sa 25 godina staža, sa umanjenjem polazne osnovice od – 50%, razlika njihovih osnovica iznosi neverovatnih 360% (Tabela 3).

Ista razlika u poreskoj osnovici, za samo jednu godinu staža, javlja se i kod muškaraca sa 29 i 30 godina staža u advokaturi, u tom smislu što advokat sa 29 godina staža ima veću polaznu osnovicu, a time i poreski teret za 360%. Ovakva drastična razlika čini jak argument za hitno iniciranje izmene Uputstva.

Ovakva pozicija advokata kao ugroženog poreskog obveznika navodi na pitanje da li je status paušalnog obveznika privilegija ili polako postaje kazna. Nesumnjivo je da je status paušalnog obveznika najprikladniji za advokatsku profesiju, ali on to prestaje da bude u onom trenutku kada se pretvori u ekonomski teret.

Uz navedene preporuke Advokatske komore (videti okvir) bitno je sagledati i sve obaveze koje advokati imaju u opcijama paušalnog obveznika i obveznika koji je dužan da vodi knjige.

Advokat koji kao paušalni obveznik vodi knjigu o ostvarenom prometu, dužan je da celokupan promet uplaćuje na tekući račun, podiže sa tekućeg računa gotovinu za svoje troškove ili potrebe, ograničeno dnevno do 150.000 dinara (ne vodi i ne čuva račune troškova) i podnosi godišnju poresku prijavu do 31. januara tekuće godine, za prethodnu godinu.

Preporuke Advokatske komore

Advokatska komora Beograda dala je sledeće preporuke:

• advokati koji imaju koeficijent 0,5 i 0,7 svakako treba da zadrže paušalni status, ukupna poreska obaveza iznosi 20.794 dinara i 29.112 dinara;
• advokati koji imaju koeficijent 1,0 i 1,2 svoj stav treba da opredele imajući u vidu da njihov mesečni poreski teret prevazilazi prihvatljiv iznos poreskog zaduženja sa 41.588 dinara;
• advokati koji imaju koeficijent 1,5 ne treba da imaju dilemu da je bolja opcija gubitak paušalnog statusa i vođenje knjiga, jer je mesečna poreska obaveza od 62.383 dinara nesporno previsoka;
• advokati koji imaju koeficijent 1,8 sa mesečnom obavezom od 74.860 dinara predstavljaju najugroženiju grupu advokata, kojima je status paušalnog obveznika neodrživ.

Advokat koji nije paušalni obveznik, plaća porez na stvarno ostvareni prihod – samooporezivanjem. Vođenje poslovnih knjiga zahteva prikupljanje i knjiženje računa troškova. Međutim, barem što se tiče kućnih rashoda (struja, voda, telefon i dr.), oni se mogu prevaliti na advokata kao preduzetnika sa fizičkog lica kao vlasnika, uključujući i zakup prostora, automobila, troškove goriva, servisa, registracije i sl. Ovi advokati, kao preduzetnici, sastavljaju poreski bilans i predaju ga Poreskoj upravi do 15. marta tekuće godine, za prethodnu godinu. Manevar prelaska paušalnog obveznika advokata na vođenje knjiga, sprovodi se nepodnošenjem zahteva za paušalno oporezivanje do 30. novembra 2014. godine i podnošenjem poreske prijave za vođenje knjiga, sa planiranim prihodima, rashodima i dobiti, do 31. januara 2015. godine.

Aktivnosti advokatskih komora u vezi sa opisanim izmenama

Advokatska komora Srbije i advokatske komore u njenom sastavu su samostalne i nezavisne profesionalne organizacije advokata, osnovane u skladu sa zakonom i Statutom Advokatske komore Srbije, koje su nadležne za vršenje javnih ovlašćenja i obavljanje poslova od opšteg interesa, u skladu sa Zakonom o advokaturi i sopstvenim statutom.

Kako advokatske komore zastupaju interese advokata, one su i najpozvanije da u konkretnom slučaju daju mišljenje i preduzmu određene aktivnosti u vezi sa ovim pitanjem.

Tako je, primera radi, Advokatska komora Vojvodine pripremila teze za žalbu na rešenja Poreske uprave. U pomenutim tezama se polazi od činjenice da je prilikom utvrđivanja poreske osnovice i akontacionih obaveza za advokate, kao paušalne poreske obveznike za 2011. godinu, Poreska uprava suprotno odredbi člana 41. st. 1. tač. 1), umesto prosečne mesečne zarade po zaposlenom u Republici, kao polaznu osnovicu uzela prosečnu mesečnu zaradu po zaposlenom ostvarenom u Gradu Novom Sadu u iznosu od 54.613 dinara.
Poreska uprava, prilikom utvrđivanja osnovice za paušalno oporezivanje za 2011. godinu, morala je da pođe od činjenice da je prosečna godišnja zarada po zaposlenom u Republici Srbiji isplaćena u 2010. godini 47.450 dinara („Sl. glasnik Republike Srbije”, br. 4/2011).
Prosečna godišnja zarada u RS uvek se uzimala kao osnov za utvrđivanje poreske osnovice i razrezivanja poreza, u cilju ujednačavanja uslova privređivanja advokata, kao poreskih obveznika u RS, što se može ustanoviti uvidom u rešenja iz ranijih godina.
Iznos prosečne godišnje zarade u Republici Srbiji se umanjuje za 15%, te ovako umanjeni iznos predstavlja osnovicu za oporezivanje i on iznosi 40.332,50 dinara, koji se može korigovati, na osnovu sledećih elemenata:

• mesta na kome se kancelarija nalazi (od – 20% do + 50%);
• opremljenosti kancelarije (od – 20% do + 30%);
• broja zaposlenih radnika (+ 10% po zaposlenom radniku);
• tržišnih uslova u kojima se delatnost obavlja (od – 50% do + 100%);
• površine lokala za pojedine vrste delatnosti, gde je površina bitna za njeno obavljanje (od – 10 do + 50%);
• starosti obveznika i njegove radne sposobnosti (od – 10% do + 50%), i
• ostalih okolnosti koje utiču na ostvarivanje prihoda (od – 50 do + 300%).

Poreska uprava do sada nije umanjivala, niti uvećavala poresku osnovicu po sledećim kriterijumima:

• mestu na kome se radnja nalazi;
• opremljenosti radnje;
• broju zaposlenih radnika, i
• površini lokala.

Korekcija osnovice je vršena na taj način što se umanjivala ili uvećavala osnovica po osnovu:

• tržišnih uslova u kojima se delatnost obavlja;
• ostalih okolnosti koje utiču na ostvarivanje prihoda, i
• starosti obveznika i njegove radne sposobnosti.

Radi pravilnog utvrđivanja činjeničnog stanja, referent Poreske uprave koji utvrđuje poresku osnovicu, dužan je da dâ mogućnost poreskom obvezniku da učestvuje u postupku.
Neučestvovanjem poreskog obveznika prilikom utvrđivanja relevantnih činjenica za donošenje rešenja o razrezu poreza predstavlja bitnu povredu odredaba postupka.
Prilikom utvrđivanja činjeničnog stanja, prvostepeni organ nije pošao od činjenica kao što su:

• postojanje svetske ekonomske krize, nacionalne ekonomske krize;
• smanjenje platežne moći pravnih i fizičkih lica;
• povećanje broja advokata, bilo zbog nemogućnosti privrede i uprave da zaposli nove naraštaje, bilo zbog povećanja broja izvršilaca u advokaturi usled reforme pravosuđa, i
• neobavljanje delatnosti u vremenskom periodu dok je trajao postupak razrešenja svih sudija i imenovanja novih sudija, što je trajalo oko četiri meseca.

Ove činjenice ukazuju na to da postoji osnov za umanjenje osnovice u smislu Uredbe o bližim uslovima, kriterijumima i elementima za paušalno oporezivanje obveznika poreza na prihode od samostalne delatnosti i to po osnovu:

• člana 6. st. 1. tač. 4): tržišni uslovi u kojima se delatnost obavlja, koji dozvoljavaju prvostepenom organu da osnovicu umanje od – 50% ili da je uvećaju do + 100%, i
• člana 6. st. 1. tač. 7): ostale okolnosti koji utiču na ostvarivanje dobiti od – 50% do + 300%, i da vanredne okolnosti koje utiču negativno na promet dozvoljavaju prvostepenom organu da umanje osnovicu do – 50%.

Knjigovodstvene opcije advokata

Advokati, kao preduzetnici, imaju 3 mogućnosti za vođenje poslovnih knjiga i to:

• paušalno: ukoliko u prethodnoj godini nisu ostvarili promet veći od 6.000.000 dinara, kada vode samo knjigu ostvarenog prometa i podnose godišnju poresku prijavu;
• po sistemu prostog knjigovodstva: u tom slučaju vode knjige prihoda, rashoda, osnovnih sredstava, inventar i sastavljaju godišnji poreski bilans, i
• po sistemu dvojnog knjigovodstva: advokati koji su u sistemu PDV-a, odnosno ukoliko ostvare promet veći od 8.000.000 dinara u prethodnih 12 meseci – u tom slučaju vode sve poslovne knjige propisane Zakonom o računovodstvu i sastavljaju godišnji poreski bilans.

Promet predstavlja vrednost izvršenih usluga, a ne promet transakcija tekućeg računa (bez pozajmica, kredita, naplata u ime i za račun drugih lica i sl.).

Zajednička advokatska kancelarija zadržava svojstvo preduzetnika za sve advokate koji su članovi zajedničke kancelarije i ne mogu imati status zaposlenih u toj kancelariji.

Advokatsko ortačko društvo, sa statusom pravnog lica, vodi poslovne knjige po sistemu dvojnog knjigovodstva, a svi advokati kao članovi ortačkog društva mogu biti zaposleni u društvu.

Moramo konstatovati da prilikom analize činjenice treba li advokati da ostanu paušalni obveznici sa većim poreskim opterećenjem ili da pređu na vođenje knjiga, treba zanemariti argument da su visoki porezi i doprinosi ulaganje u budućnost zbog većih penzija. Visina poreskog zaduženja samo se 50% reflektuje na veću poresku osnovicu, upravo koliki je i udeo doprinosa za PIO u ukupnim poreskim opterećenjima, što znači da je tek polovina poreske obaveze u interesu advokata, kao poreskog obveznika, a druga polovina je interes države.

Pored poreza na dohodak građana, poreski obveznik nema motiv da plaća visoke doprinose za zdravstveno osiguranje, s obzirom na to da je isti nivo zdravstvene zaštite podjednako dostupan svima, bez obzira na visinu plaćenog doprinosa.

Takođe, na ovom mestu napominjemo da su advokati, kao preduzetnici, u daleko nepovoljnijem položaju kod utvrđivanja poreske osnovice u odnosu na privredna društva, i to iz sledećih razloga:

• poreska osnovica za porez na dohodak građana umanjuje se za 11.242 dinara kod privrednih društava, dok kod paušalnih preduzetnika nema umanjenja;
• poreska osnovica za obračun doprinosa za obavezno socijalno osiguranje kod privrednih društava može biti i propisana najniža osnovica doprinosa, bez obzira na radno mesto i stručnu spremu, o čemu samostalno odlučuje poslodavac; kod preduzetnika (u konkretnom slučaju reč je o advokatima), poslodavci su sami advokati, kao i isplatioci poreskog tereta koji određuje Poreska uprava; takođe, ta obaveza zavisi od grupe delatnosti i svih drugih propisanih elemenata, bez obzira na to što članom 36. Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje preduzetnici (pa i paušalci) nisu izuzeti iz prava da odluče o primeni najniže mesečne osnovice, i
• rok za plaćanje doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, kao i poreza na dohodak građana, za preduzetnike je 15 dana po isteku svakog meseca, za razliku od privrednih društava, kojima je taj rok 30. u mesecu za prethodni mesec; obračun kamate otpočinje prvog dana po isteku tog roka – 16. u mesecu, dok za privredna društva u dosadašnjem mehanizmu obračuna kamate nije postojao ni posle 30. u mesecu, sem u slučaju kancelarijske kontrole.

Umesto zaključka

Država je do sada imala veliki broj neuspešnih projekata za podsticaj preduzetništva. Mnogi od njih iziskivali su velika finansijska sredstva, pa su imali i ograničene efekte.

Advokati imaju veliku šansu da kao istaknuta preduzetnička grupa pokrenu preduzetništvo bez velikih ulaganja, uz značajan doprinos da se preduzetništvo oslobodi teških stega i izbori za ravnopravne uslove poslovanja sa privrednim društvima.

Uspeh takve akcije će označiti, rehabilitovati i popularisati postojeće preduzetništvo i pokrenuti nove preduzetnike, što će imati za posledicu smanjenje nazaposlenosti i veći budžetski priliv.

Na samom kraju, možemo konstatovati da je nesporno da je advokatska profesija od početka ove godine ozbiljno ugrožena enormnim povećanjem poreskog opterećenja, što za posledicu može imati napuštanje ove profesije od strane velikog broja advokata.

Tabele 1 i 2: Utvrđivanje polaznih osnovica za advokate za Grad Beograd za 2014. godinu

Napomena: Uključivanjem prosečne zarade Opštine Surčin od 91.706 dinara, prosek za svih 11 opština iznosio bi 72.505 dinara. Međutim, stavom 3, člana 4. Uredbe Surčin nije unet u spisak gradskih opština.

Tabela 3: Polazna osnovica za utvrđivanje paušalnog prihoda advokata po elementu vremenski period obavljanja delatnosti (član 6. tač. 7) Uredbe)

Napomena: Tabelarni prikaz je autorsko delo Poreske uprave